NHẬT TRÌNH ĐI BIỂN CỦA NGƯ DÂN LÝ HOÀ

Khi còn nhỏ mình thường nghe các cụ ngồi đọc một bài thơ rất dài. Hỏi ra mới biết là bài thơ kể tên các cửa biển, cù lao, đảo.... thứ tự từ Móng Cái vô đến Gia Định. Trong lòng vẫn nghĩ sẽ có một ngày tìm các cụ ghi lại. Vì mỗi cụ nhớ được một ít. Sau này vì nhiều việc phải làm nên cứ quên. Mãi gần đây khi làm nên trang web này chợt nhớ ra thì đã quá muộn. Những người thuộc được bài này đều đã khuất núi. Thật là một mất mát lớn của Người Lý Hòa chúng ta. Đây có thể nói là di sản phi vật thể của riêng Người Lý Hòa. Do chính người Lý Hòa sáng tạo ra. Vì Admin thường xuyên liên lạc với Admin của Cương Gián (Gốc của Lý Hòa). Hôm nay nhận nhận được email của anh Trần Đức Sáng (người Cương Gián). Anh có ở Lý Hòa một tháng để nghiên cứu văn hóa, lối sống của làng ta. Thật may mắn! Anh đã gửi cho Admin bài thơ Nhật trình đi biển của Lý Hòa. Đây mới chỉ là phần kể từ Nghệ An kể vô nam. Bà con Lý Hòa ai có tâm huyết, có điều kiện xin hãy chung tay sưu tầm lại phần kể ra ngoài Bắc. Thay mặt anh em trong BBT nói riêng và dân Lý Hòa nói chung, xin gửi đến anh Sáng lời biết ơn sâu sắc.



Kể từ Tự Ðức thập niên
Phong điều vũ thuận bốn phương thái hoà
Bốn bề phẳng lặng can qua
Màn loan nệm gấm xướng ca chơi bời
Tính ngàn một chuyện mà chơi
Nhật trình kế đáo những lời nôm na
Ai về nhắn với ông bà
Ðến khi thương mãi đi ra giữa vời
Trước thời xem gió ngó trời
Sau thời cho biết những nơi hiểm nghèo
Buồm trương ba cánh gác chèo nghỉ ngơi
Tích xưa lời nói không sai
Trâu nằm ngoài núi là nơi thần phù
Vườn đào chúa ngự bao lâu
Trước xem có cửa lạch câu ra vào
Xem lên thấy núi xôn xao
Hè lên sập dưới trở ao lạch Chào
Lạch Chào sóng vỗ lao xao
Cồn Khơi bãi cát dễ vào khó ra
Hòn Sầm nằm dưới còn xa
Hai hòn núi ngọc nằm xa thanh ngoài
Nước trong thấy cách phân hai
Những nơi triều tấn hay ngoài núi không
Nước trong thấy nước trèo bồng
Hai hòn Nhạn một nằm trong bãi Hều
Nước trong thấy nước trong veo
Những nơi nước tía hai đèo non gianh
Qua hai khỏi mãi non gianh
Hai hòn Cầu tứ nằm trong bãi dài
Ngó vào lạch Bạng chẳng sai
Ðền thờ Tứ vị hôm mai rồng chầu
Ðoán xem phong cảnh trước sau
Hẹ nằm án cỏ bao dầu là mê
Nhứt non khoả lấp bốn bề
Băng vàng choi chói chầu về Bần sơn
Ðá biển sơn thờ đền thánh cả
Lễ hội cầu sức khoẻ bình yên
Kể từ ngày bước chân xuống thuyền
Lấy neo sang ngọc cho yên tấm lòng
.….
Thuận buồm tốt gió ta phòng đi vô
Ði vô thì cứ địa đồ
Tránh ngàn hươu cổ dò sào về Nam
Trên thì hòn Nan, dưới thì hòn Oïi
Ông Cai xạ có quyền cho chơi sang giàu
Cua lạch Khơi lạch Vạn
Buông qua lạch Hiền
Tốt gió bỏ buồm cánh tiên
Chạy qua buồng vạn cho liền hai vai
Trên thì hai vai, dưới con sông xa
Hòn Mực tàu vạn đá long châu
Ðoái nhìn phong cảnh địa màu
Mắt ngư Nam Việt chầu về Nghệ An
Ðất Ngệ An về miền Nghệ Tĩnh
Hòn Cương Gián nằm xế về trên
Ai về Hà Tĩnh phong quan
Muốn vào Lạch Sát thuận đường vui thay
Ðêm khuya thổi ngọn gió Tây
Xuôi xuống cửa Nhẩu một giây an toàn
Cửa Nhẩu ngoài ngàn Vũng Áng
Ðêm khuya thổi ngọn gió Ðông
Xuôi một canh nữa nằm trong vũng Chùa
Vũng Chùa đèo Ngang bãi Xế
Ngó lạch Roòn xa hãy còn xa
Khen ai khéo đặt thay là
Hòn Ông giữa bể chiếu ra ngoài vời
Ðến khi biển lặng thanh trời
Xuôi xuống một đỗi, đỗ thời Linh Giang
Ngoài cửa Linh Giang trong ngàn Ðá Nhảy
Lạch Lý Hoà nước chảy phỏng pheo
Quảng Bình phong cảnh đã nhiều
Xem nước nước biếc, xem đèo đèo cao
Trong Ðâu Mầu ngoài cửa Nhật Lệ
Hòn Thục Ðịa nằm xế về trên
Phía ngoài các vạn, đặt tên ông Hiền
Ông Hiền thiệt đã linh thiêng
Ba quân thiên hạ, xuống lên chẳng lầm
Phơi phơi chẳng nổi chẳng trầm
Phơi phơi mặt nước ầm ầm sóng xao
Buồm trương ba cạnh thẳng lèo
Xuôi xuống một đỗi lần theo mũi Lào
Chín mũi Lào nằm rải rác
Hai mũi trên lác đác rạn rơi
Hết gió ta lại buông khơi
Xuôi xuống một đỗi đến nơi cửa Tùng
Trong cửa Tùng ngoài lao Cồn Cỏ
Ngó mù mù tỏ rõ cồn xa
Ðường về đất Quảng Trị ta
Hết an trấn Việt buông qua cửa Dài
Xem lên trên núi Sĩ Ðài
Lầu cao buông ngự là nơi thái bình
Năm nay vua ngự thái bình
Lái câu thả lưới, lái câu dịu dàng
Trên thì vua ngự ngai vàng
Dưới thì văn võ hai hàng lai cân
Kể ra cho khăp muôn dân
Ngày no tháng đủ dân tình âu ca
Xưa kia nhật trình ta mới kể ra
Bây giờ dần dà ta lại kể vô
Xem trong nhật trình địa đồ mới đặt
Phủ Thừa Thiên lạch Thuận là đây
Ðền Ông cột tháp thành xây
Trình đồn lấy nước rạng ngày ta ra
Buồm trương ba cánh thuận hoà
Xuôi xuôi một đỗi đó là lạch Ông
Ngoài thì lạch Ông trong cửa Rùa mới đặt
Thuận buồm rồi ta bắt Mũi Nhung
Hải Vân chất ngất ngàn trùng
Hòn Hành chỗ đó là trong vũng Hàn
Trong vũng Hàn nhạn nằm phơi cánh
Ngoài mũi Nghê thoang thoảng mộc dung
Sơn Trà vũng cấm dặm trường
Thấy hòn non nước văn chương địa đồ
Ngó mù mù cù Lao nằm án
Lạch đại Chăm lai láng ai ơi
Ngó vào cửa Ðại thương ôi
Hòn Nồm đó mồ côi một mình
Trong sách có dặn trời sinh
Bàn than cửa Xế là trong Hiệp Hoà
Trong Hiệp Hoà ngoài Chủ Liêu, Chủ Ố
Hòn Thúng Binh lỗ chỗ non cao
Lao chân sóng vỗ rì rào
Sa Kỳ, An Vịnh ghé vào nghỉ ngơi
Chốn nghỉ ngơi nhiều nơi phong cảnh
Hòn cù Lao nằm thủng thẳng mọc dương
Khi xưa ông ấy đã truyền
Chạy qua lò rượu gác nền cho khơi
Thảnh thơi 3 chốn thảnh thơi
Xuôi xuống Quảng Ngãi một đôi dặm trường
Thấy hòn Mỹ Á, Sa Huỳnh là trông
Lạch Kim Bằng tam quan là đó
Chốn thanh nhàn vui thú thừa ưu
Nào ai đi sớm về trưa
Bắc mặt lên núi thấy dừa Tam quan
Hết Tam quan sang ngàn Tam Phú
Chạy một hồi rõ rú Ả Gia
Bãi đồ phường mới đã qua
Hòn lang nước ngọt đó là cát bay
Hòn khô nước ngọt là đây
Thấy hòn Nhọn bún rú bày vũng Tô
Khen ai khéo tạc địa đồ
Con thuyền phạm lễ giang hồ nghỉ ngơi
Anh em trò chuyện vui cười
Bắc mặt lên núi thấy người bồng con
Trông chồng ngồi giữa núi non
Ba thu vằng vặc vẫn còn như in
Ðã thấy miệng hòn Cân, hòn Cỏ
Chạy mặt ngoài phải ngó đi vô
San hô cửa Giạ địa đồ
Cù lao chất ngất bốn mùa xanh tươi
Chạy  băng vời Cù Mông là cửa
Qua hai mũi đèo chởm chợ chia ra
Trên thì con Móm, dưới con Bà
Qua hai mũi ấy Vũng La đã liền
Qua vũng La cho liền vũng Lấm
Lạch Xuân Ðài thăm thẳm ngó vô
Xôn xao mặt nước như tờ
Xinh sang trà quế là chùa mả Liêm
Qua mả Liêm cho liền Mả Lấp
Mả Cao Biền cốt cách thời xưa
Mênh mông mặt nước như tờ
Xôn xao trà quế chàng còn thảnh thơi
Trà Nông nay đã tới nơi
Bãi tiên sú sú là vời vũng Môn
Nào ai kể hết bát thôn
Con thuyền ngư nghễ nước non dần dà
Ðầu ghềnh núi Nậy đã qua
Qua hai núi đó là hòn Ô Rô
Vũng Ô Rô bốn mùa cũng khuất
Giữa mặt nồm mặt Bức cũng hay
Sơn xuyên phong cảnh là đây
Non cao bia tạc đá xây nghìn trùng
Ðá chập chồng, non bồng nước ngược
Tạc bia truyền trước thuở Hùng Vương
Chạy qua bãi ấy dặm trường
Một bầy trâu nẹt ào ào sóng xao
Một bầy trâu nẹt lần theo
Cửa lớn cửa bé lạch Eo ra vào
Sóng Ô Rô, Ô Rô mũi Nác
Hòn Chà La tốc tác bò ra
Bến đò hòn Khói đã qua
Lăn buồm dựa chút đó là Nha Trang
Chốn Nha Trang vẻ vang vui thú
Dọn quán hàng cho các lái bán buôn
Ðông bắc thì dựa bãi Chùa
Nồm nam dựa Chụt bốn mùa như ao
Ngoài cù lao đá dăng như vách
Sẵn quán hàng các khách nghỉ ngơi
Câu thơ bầu rượu rong chơi
Buồm trương ba cạnh vợt vời chạy vô
Ngoài Ồ Ồ hòn Nồm sóng bổ
Khỏi đó rồi đã đến Kim Linh
Kim Linh đá vách như thành
Hòn Hành đá vách vây quanh như buồm
Hòn Chông bãi lúa nằm ngành
Hết phủ An Thành đến phủ Tân Biên
Kể từ Ðá Vách Kim Linh
Hai hòn Nội Ngoại để dành có nơi
Thảnh thơi ba cảnh thảnh thơi
Buông xuống một đỗi tới nơi vũng Tròn
Vũng Tròn lai láng mênh mông
Ngó xa thăm thẳm là ngàn mũi Dinh
Qua mũi Dinh cho liền chín dãy
Tắt mặt trời gác mái về đông
Mũi Dinh đã khỏi, khu Ông đã gần
Làng Nhôm, Cà Ná là đây
Lao Cau là đó thoảng ngay Lá Bàn
Ngó vào thuyền đậu nghênh ngang
Làng Bông thả lưới tải trang làm nghề
Lạch Buồm nay đã dựa kề
Cửa thời Phan Rí thuyền bè xôn xao
Hòn Hồng núi Nhỡ đã cao
Bắc mặt xem vào ngó tỏ hòn Rơm
Trong hòn Rơm, ngoài lao Mũi Né
Chạy mặt ngoài chớ lé đi vô
Liệu chừng chốn ấy đã qua
Hòn Ông, hòn Mụ bãi Trần không sao
Nào ai trong dạ muốn vào
Trong thời Mũi Né có ao thẳng bằng
Nào ai bật mặt xem chừng
Phú Hải, Phan Thiết là đèo Tam Cung
Tam Cung khe Cả đã qua
Nào ai bẻ quế cành song
Xem lên một đỗi gánh gồng hai vai
Khe Gà nay đã đến nơi
Hòn Lanh, bãi Gát thảnh thơi một giờ
Gió ồ ồ buồm trương ba cạnh
Qua mũi Ba Gác liền mũi Thi Vân
Ngoài mũi Thi Vân trong thì giếng Bộng
Hòn Vũng Tàu lồng lộng cao không
Thuận rời ba cạnh thẳng sông
Bãi tiền chính giữa nước trong cạn miền
Vũng Tàu vui thú lạ miền
Buồm trương ba cạnh cánh tiên chạy vào
Chỉ múi phân ba chạy lên một rối
Hòn ba xấp xỉ dưới nằm ra khơi
Nào ai củi cuộc sơn xuyên
Nào ai vác búa bửa liền củi cây
Bây giờ gió thổi càng dày
Chạy lên một đỗi thấy ngay thiêng liềng
Cà đao ăn thịt mũi cây khô gác đà
Bây giờ khó nhọc đã qua
Lận một đỗi nữa đó là lạch Dơi
Bây giờ đã khởi ngoài vời
Anh em trò chuyện nghỉ ngơi cuốn buồm
Lái thì lo việc lái buôn
Anh em phố sá nghênh ngang ruợu trà.
(Trần Đức Sáng ở Song Hồng - Cương Gián ghi theo lời kể của cụ Hồ Ðá, 85tuổi, thôn Trung Hoà, Lý Hoà, xã Hải Trạch, huyện Bố Trạch, Quảng Bình năm 2005).

Tác giả bài viết: Minh Trí